ایزوسپورا بلی؛ از مرفولوژی انگل تا علائم و درمان

ایزوسپورا بلی تک یاخته‌ای هست که در این قسمت راجع به آن صحبت می‌کنیم. ایزوسپورا بلی در شاخه‌ی: اپی کمپلمسا، رده: اسپورزوآ، زیر رده: کوکسیدیا، راسته‌ی: Eucoccidida، زیر راسته: Eimeriina ، خانواده: Eimeriidae ، جنس: ایزوسپورا می‌باشد.

مثل کریپتوسپوریدیوم این تک یاخته نیز Monoxenous هست. یعنی تک میزبانه است ولی تک میزبانه اجباری است در حالی که کریپتوسپوریدیوم تک میزبانه اختیاری بود.

مراحل جنسی و غیر جنسی ایزوسپورا بلی درون سلول های پوششی روده میزبان که فقط انسان است اتفاق میافتد. البته گونه های دیگری از این تک یاخته هم وجود دارند که م‌یتوانند انگل حیوانات اهلی و وحشی باشند.

گونه بیماری زا برای انسان، ایزوسپورا بلی است. گونه دیگری هم به نام ایزوسپورا ناتالنسیس وجود دارد که در چند مورد از انسان گزارش شده است ولی بیشتر انگل حیوانات است.

انتشار جهانی دارد و مهمترین نشانه ایزوسپوریازیس برای انسان اسهال است که از عوامل سندرم اسهال مسافر میتوان یکی را هم ایزوسپورا نام برد.

مرفولوژی ایزوسپورا :

tetrazoic, diasporic اووسیست های ایزوسپورا وقتی دفع میشوند، نارس هستند برخلاف اووسیت های کریپتوسپوریدیوم که موقع دفع کاملا رسیده بودند و اسپوروزوئیت‌ها کاملا داخلشان تشکیل شده بودند و میتوانستند میزبان بعدی را آلوده کنند.

اووسیست های ایزوسپورا موقع دفع در وسط اووسیست فقط یک توده سلولی مرکزی به نام اسپوروبالست مشاهده می‌شود که پس از دفع اگر در شرایط مساعد محیطی از نظر رطوبت، دما و اکسیژن کافی قرار بگیرد اسپورولیته می‌شود و در ابتدا در داخل اووسیست آن اسپوروبالست مرکزی تقسیم می‌شود و 2تا اسپوروسیست را به وجود می‌آورد و در داخل هر اسپوروسیست در مرحله بعد 4تا(هر کدام) اسپوروزوئیت به وجود میآید.

بنابراین میتوان گفت اووسیست های ایزوسپوراDisporic ، Tetrazoicهستند یعنی دارای 2اسپوروسیست و هر کدام 4 اسپوروزوئیت هستند.

اگر بخواهیم این واژه را برای کریپتوسپوریدیوم تعمیم دهیم، بایستی بگوییم که کریپتوسپوریدیوم تنها Tetrazoic بود زیرا که اسپوروسیست نداشت. اووسیست خالی که فقط 4تا اسپوروزوئیت داشت در حالی که در ایزوسپورا در داخل اووسیست 2تا اسپوروسیست و هر کدام 4تا اسپوروزوئیت دارد.

✔ اندازه: 30-15 میکرومتر

✔ دیواره اووسیست دو لایه، نازک و بی رنگ است.

✔ در داخل هرکدام از اسپوروسیست‌ها، اسپوروزوئیت‌های دراز، باریک و هلالی شکل مشاهده می‌شود.

✔ اووسیست‌های ایزوسپورا در حالت بیضی یا تخم مرغی شکل یا کوزه‌ای شکل یا کفشی شکل و در حالتی که یک طرف تحدب‌اش بیشتر از طرف دیگر است، دیده می‌شود. همچنین دارای یک دیواره شفاف است که در نمونه‌های رنگ شده رنگی نمی‌گیرد.

چرخه زندگی ایزوسپورا:

چرخه زندگی ایزوسپورا شبیه کریپتوسپوریدیوم هست با این تفاوت که اووسیست ها موقع دفع نارس هستند و بایستی در شرایط مساعد محیطی قرار گیرند و پس از اینکه اسپورولیته شدند یعنی رسیده شدند، اگر به همراه آب و مواد غذایی آلوده وارد بدن شد، در ابتدای روده باریک تحت تاثیر آنزیم های گوارش و اسید معده دیواره‌ی اووسیست پاره شده، اسپوروزوئیت ها آزاد میشوند و وارد سلول های مخاطی یا اپی تلیال روده باریک میشوند و مثل همان داستانی که درباره ی کریپتوسپوریدیوم داشتیم در زیر سلول و بیرون سیتوپلاسم شروع به تکثیر و تولید مثل به شیوه ی غیر جنسی از نوع شیزوگونی میکنند و پس از شیزوگونی مراحل گامتوگونی و در نهایت اسپوروگونی که نتیجه ی آن تولید اووسیست خواهد بود، می شود.

اووسیست هایی که تولید میشوند از طریق مدفوع فرد آلوده به محیط خارج دفع میشوند و در صورت اسپوروله شدن میتوانند افراد بعدی را آلوده کنند.

علائم بیماری:

در افراد سالم عفونت ایزوسپورایی اغلب بدون علامت و خود محدود شونده هست که ممکن است خیلی خفیف و گذرا علائم سوء هاضمه را ایجاد کند و خود به خود برطرف شود.

در افراد با ضعف سیستم ایمنی(بخصوص در مبتلایان به ایدز) ممکن است علائم حاد ظاهر شود؛ بصورت تب، ضعف، کاهش وزن، دردهای مبهم شکمی و همچنین به صورت اسهال آبکی با بوی نامطبوع و اسهال استئاتوره که مشابه آن در ژیاردیازیس ولی نه به آن حد ژیاردیازیس دیده می‌شود.

نکته مهم: اسهال فاقد خون یا چرک است زیرا انگل قدرت تهاجم به بافت و جدار زیرمخاط روده را ندارد. هر چند که در لایه Prapria Lamina در زیرمخاط می‌تواند مستقر شود ولی نمی‌تواند بافت عضلانی را رد کند و سیستمیک شود.

از مهم ترین یافته‌های عفونت ایزوسپورایی میتوان ائوزینوفیلی را نام برد. حتی درمواردی که شخص مبتلا هیچ علامت بالینی ندارد، ممکن است ائوزینوفیلی را شاهد باشیم.

تشخیص آزمایشگاهی:

ساده ترین راه برای تشخیص آزمایشگاهی ایزوسپورا تهیه لام و آزمایش مستقیم و بدون رنگ‌آمیزی است. اما ایرادی که این روش دارد، این هست که چون اووسیست ها موقع دفع نارس هستند بنابراین ما اووسیست های Unsporulated را باید مشاهده کنیم که از نظر تشخیص کار سختی خواهد بود.(اجزای این ها خیلی شفاف هستند، نور از این ها به خوبی رد می‌شود و ما نمیتوانیم این ها را در زیر میکروسکوپ با خیلی از آرتیفکت ها افتراق و تشخیص دهیم.)

برای بررسی و آزمایش مستقیم: نمونه مدفوع بیمار را با دی کرومات پتاسیم 5/2درصد مخلوط می‌کنند و این مخلوط باعث میشود که اووسیست های نارس با سرعت زیادتری اسپوروله شوند و پس از مدتی اگر از این نمونه لام تهیه کنیم اووسیست ها را به صورت اسپورولیته شده می‌توانیم تشخیص دهیم ولی اینها شفاف هستند و تشخیص شان راحت نیست و اجزایشان شفاف است بنابراین توصیه شده که حتما از رنگ آمیزی های مختلف برای اسمیر تهیه شده استفاده کنیم.

بهترین رنگ آمیزی که توصیه شده اسید فاست اصلاح شده است. با این رنگ آمیزی اسپوروبالست قرمز تیره دیده می شود و دیواره درست است که رنگ نمیگیرد ولی چون زمینه رنگ پذیر است بنابراین آن حاشیه اووسیست به راحتی قابل تشخیص در میزان میکروسکوپی خواهد بود.

رنگ آمیزی های دیگری هم توصیه شده مثل اسید فاست کاینیون، فلورانس اورامین_رودامین، مثل همان کریپتوسپوریدیوم که در تابش اشعه UV انعکاس فلورانس دارند و رنگ آمیزی ید که به عنوان یک روش استاندارد در کتاب ها مورد توصیه قرار گرفته است.

هم چنین استفاده از روش Flotation Sheather با استفاده از همان محلول شکر که برای کرپتوسپوریدیوم هم گفته شد این جا هم به عنوان حساس ترین روش برای ردیابی اووسیست های ایزوسپورا بلی در مدفوع شناخته شده است.

روش دیگری هم که حالت اختصاصی ندارد برای خیلی از تک یاخته‌ها، انگل‌هایی که محل سکونت شان در ابتدای روده باریک است، استفاده م‌یشود به نام تست نخ یا Entero Test که کپسول ژلاتینی متصل به یک نخ را به بیمار مشکوک می‌دهند. پس از اینکه این کپسول را با مقداری آب وارد بدنش می‌کند همین که به قسمت های ابتدایی روده باریک رسید، نخ را بیرون میکشند و ترشحاتی که به قسمت های دئودنوم و ژژنوم آغشته شده، از این ترشحات لام میکشند و انگل را تشخیص می =‌دهند.

درمان ایزوسپورا بلی

در افراد با سیستم ایمنی سالم، نیاز به درمان نیست زیرا این بیماری خود محدود شونده است و پس از مدتی بهبودی حاصل می‌شود.

در افرادی که نقص سیستم ایمنی دارند، یک ترکیب 2 دارویی شامل سولفامتوکسازول با دوز 800mg و تری متوپریم با دوز 160mg که هر 6ساعت یک بار به مدت 10روز تجویز می‌شود، اثرات خوبی داشته است.(مخصوصا در فرم مزمن بیماری)
همچنین به جای این 2دارو ترکیب پریمتامین و سولفادیازین هم می‌تواند مؤثر باشد ولی تکرار درمان حتما 2بار در روز به مدت به مدت 10روز بایستی در این افراد صورت بگیرد تا از عود بیماری جلوگیری شود.

اپیدمیولوژی ایزوسپورا

شیوع عفونت ایزوسپورایی در مناطق گرمسیری به مراتب بیشتر از سایر مناطق است و از طریق آب و مواد غذایی آلوده و هم چنین حشرات ناقل مکانیکی مثل مگس در انتقال این تک یاخته نقش دارند، منتقل می‌شود.

شیوعی که در مقالات و گزارشات می‌بینیم به نظر میآید که با شیوع واقعی خیلی اختلاف دارد. به دلیل تشخیص ناموفق آزمایشگاهی گمان زده می‌شود که شیوع این تک یاخته به مراتب بیشتر از چیزی باشد که در مقالات شاهد هستیم.

کنترل و پیشگیری از ابتلاء به انگل ایزوسپورا بلی:

1- برای کنترل و پیشگیری رعایت بهداشت مواد غذایی
2- بهداشت آب
3- مبارزه با ناقلین مکانیکی
4- جلوگیری از آلودگی آب به مدفوع انسان و سگ.(البته این جا سگ بیشتر درمورد گونه‌ی دیگر از ایزوسپورا، ایزوسپورا ناتالنسیس که مخزن آن سگ است) ایزوسپورا بلی هم که مخصوص آلودگی های انسانی است.