نایسریا مننژيتيديس
مننگوکوک یا نایسریا مننژیتیدیس: ديیلوکوک های گرم منفی هستند که بخشی از فلور طبیعی دستگاه تنفس فوقانی انسان را تشکیل میدهد.
✔ هوازی
✔ بدون اسپور
✔ بی‌حركت
✔ اغلب دارای کپسول و برخی نیز دارای پیلی می‌باشند.
✔ رشد در دمای ۳۵ تا ۳۷ درجه در محیط مرطوب و در حضور دی اكسيد کربن
✔ اكسيداز و كاتالاز مثبت، از اکسیداسیون گلوکز و مالتوز اسید تولید می‌كنند.
✔ انسان تنها میزبان طبیعی مننگوکوکهایی است که توانایی ایجاد بیماری دارند.
✔ نازوفارنکس راه ورود است. در این ناحیه، ارگانیسم بوسیله پیلی به سلول‌های اپیتلیال متصل می‌شود. این ارگانیسم‌ها ممکن است بدون ایجاد علامت، قسمتی از فلور گذرا شوند. از نازوفارنکس، ارگانیسم‌ها ممکن است به خون وارد شوند، باکتریمی ایجاد کنند.
فاکتور های بیماری زا
- کپسول: جلوگیری از فاگوسیتوز
در مننگوکوک‌ها، حداقل 13 سروگروپ آنتی‌ژنی کپسولی شناسایی شده است که سروگروپ های A,B,C,Y,W-135 با بیماری انسانی مرتبط هستند.
- پیلی: کلونیزاسیون باکتری
- ليپواليگوساكاريد: خاصیت اندوتوکسین دارد.
- پروتئین های غشای خارجی
پیشگیری
پیشگیری دارویی: برای افرادی که در تماس نزدیک با بیماران هستند با ریفامپین و گاهی به صورت جایگزین از سنتریاکسون استفاده می‌شود.
برای پیشگیری از عفونت‌های مننگوکوک برخلاف گونوکوک واکسن در دسترس است. یک واکسن پلی‌والان که از سروتیپ های W135-Y-C-A تشکیل شده و برای استفاده در کودکان بالای دو سال استفاده می‌شود.
همچنین واکسن مونووالان داریم که از سروتیپ A تشکیل شده است و به افرادی که به مناطق اندمیک سفر می‌کنند یا افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند تزریق می‌شود.
توجه1 سروگروه B، ایمونوژن ضعیفی است و از پلی ساکارید های کپسولی آن در واکسن استفاده نمی‌شود.
توجه2 کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند در شش ماه اول ایمنی دارند.
یک واکسن کونژوگه پلی ساکارید پروتئین که برای پیشگیری وجود دارد، واکسن چهار ظرفیتی(W135-Y-C-A) به همراه توکسوئید کزاز می باشد، که برای 9 ماه تا 55 سال تجویز می‌شود.
همچنین واکسیناسیون برای افراد بالای 2 ماه سن که در بین گروه‌های در معرض خطر زیر قرار دارند، توصیه می‌شود. افراد فاقد طحال یا دچار اختلال در عملکرد طحال، افراد دچار نقص کمپلمان، افراد با سن 9 ماه یا بیشتر که به مناطق بسیار اندمیک(مانند مناطق زیر صحرای افریقا) سفر می‌کنند، جمعیت های بسته مانند افرادی که در خوابگاه‌ها یا مناطق نظامی زندگی می‌کنند، افرادی که جمعیت‌های مورد اپیدمی را مورد آزمایش قرار می‌دهند و افرادی که در آزمایشگاههای کلینیکی کار می‌کنند، مانند میکروبیولوژیستها جمعیت های تحت ریسک خطر دیگر هستند که باید واکسینه شوند.
تشخیص آزمایشگاهی نایسریا مننژیتیدیس
1) آزمایش مستقیم: مایع مغزی نخاعی را شمارش سلولی كرده، سپس آن را سانتریفیوژ نموده و از رسوب حاصله جهت رنگ آمیزی گرم و متیلن‌بلو استفاده می‌کنیم.
2) کشت: محیط های بلاد آگار يا چاکلت آگار يا تاير مارتين کشت داده و در مجاورت 10-5 درصد گاز کربنیک بمدت 24 ساعت در 37 درجه سانتی گراد نگهداری می کنیم.
3) خصوصیات بیوشیمیایی: کاتالاز و اکسیداز مثبت
4) اکسیداسیون قندها: گنکوک فقط گلوکز را اکسید می‌کند و مالتوز را اکسید نمی‌کند؛ در حاليکه مننگوکوک هم گلوکز و هم مالتوز را اکسید می‌کند. در مننژیت مننگوکوکی آلبومین مایع نخاع افزایش و قند آن کاهش می‌یابد.
5) روش هاي سرولوژیکی: برای تعیین سروگروپ کپسولی در مننگوکوک استفاده می‌شود.
نکته: رنگ آمیزی گرم از مایع مغزی نخاعی در موارد مننژیت حساس و ویژه است. نتیجه قطعی از طریق كشت اتفاق می‌افتد.
بیماری های مننگوکوک
مننژیت کانون اوليه عفونت مننگوكوكی حلق و بینی است و علائم بیماری شامل تب و لرز، سر درد، تهوع و استفراغ، سفتی عضلات بخصوص در ناحیه گردن، کاهش هوشیاری، بثورات جلدی است.
مننگوکوکسمی برق آسا، بیماری شدید همراه با تب بالا و راشهای خونریزی دهنده است. این بیماری ممکن است موجب انعقاد داخل عروقی منتشر و انسداد جریان خون و تخریب غده آدرنال (سندرم واترهوس فردریشسن) شود.
درمان مننگوکوک:
پنی‌سیلینG، داروی انتخابی برای درمان بیماریهای مننگوکوکی است. در افرادی که نسبت به پنی‌سیلین حساسند، از کلرامفنیکل یا سفالوسپورین‌های نسل سوم مانند سفوتاکسیم یا سفتریاکسون استفاده می‌شود.