انگل ژیاردیا؛ مرفولوژی، چرخه زندگی و بیماری زایی
این تاژک دار اولین بار توسط لوون هوک در سال ،1681در مدفوع خودش کشف و گزارش گردید و شرح ساختمان و شکل این ارگانیسم در سال ،1859توسط لامبلیا ارائه گردید. ژیاردیا لامبلیا انگل تک یاخته بیهوازی، که باعث بیماری ژیاردیازیس میشود.
مطالب مورد بررسی در این مطلب:
- مورفولوژی و فیزیولوژی تکیاخته
- طبقه بندی
- چرخه زندگی و تکثیر
- بیماریزایی
- اپیدمیولوژی
- تشخیص
- درمان
- پیشگیری
مورفولوژی و فیزیولوژی تک یاخته
این انگل به دو فرم تروفوزوئیت و کیست دیده میشود.
فرم تروفوزوئیت:
فرم تروفوزوئیت انگل ژیاردیا ظاهری گلابی شکل با یک صفحه مکنده بزرگ در سطح شکمی دارد که به کمک آن می‌تواند به مخاط روده بچسبد و بیماری زایی کند.
این تک یاخته دو هسته حبابی تخم مرغی شکل با کاریوزوم مرکزی دارد.
در وسط تکیاخته جسمی به نام اکسونم (اگزوستیل) است که از بخش‌های داخلی تاژک است.
بر روی اکسونم دو جسم مورب مشاهده میشود که پارابازال بادی است و به نام ( (Median bodyنامیده میشود.
نکته) تفاوت گونه‌های مختلف ژیاردیا بر اساس آرایش Median bodyنسبت به اکسونم مشخص میشود.
ژیاردیا در حالت تروفوزوئیت هشت تاژک داشته و از بلفاروپلاست منشا میگیرد.(چهارعدد قدامی ،دو عددجانبی و دو عدد خلفی یا انتهایی)
ژیاردیا در حالت تروفوزوئیت نسبت به شرایط نامساعد و محیط خارجی از روده به سرعت می‌میرد؛ به همین دلیل است نمونه استول مشکوک به ژیادریا وقتی به آزمایشگاه میارن باید به سرعت آزمایش شود.
فرم کیست
در شرایط نامساعد تشکیل میشود که با افزایش اسید صفراوی و تغییرات کلسترول می تواند تشکیل شود.
در حالت کیستی ابتدا غشا کیست تشکیل شده ،ابتدا دوهسته‌ای و سپس به شکل چهارهستهای میشود که فرم آلوده‌کننده آن کیست چهارهستهای است که کاریوزوم آن مرکزی است.
طبقه بندی
| حوزه: | یوکاریوت |
|---|---|
| فرمانرو: | برون‌کافتگان |
| شاخه: | متامونادا |
| راسته: | Diplomonadida |
| تیره: | Hexamitidae |
| سرده: | Giardia |
| گونه‌ها: | Giardia agilis Giardia ardeae ژیاردیا لامبلیا Giardia muris Giardia microti Giardia psittaci |
اعضای این خانواده هگزامتیده، بدلیل دو هسته کنار هم در فرم تروفوزوئیت، شش تا هشت تاژک و تقارن طرفینی و وجود اکسونم در بعضی جنس ها از سایر تاژکداران رودهای متمایز شدهاند.
مهمترین گونه آن ژیاردیا لامبلیا
جنس ژیاردیا شامل گونه‌های متفاوتی است:
- ژیاردیا آژیلیس در دوزیستان و خزندگان
- ژیاردیا موریس در جوندگان و گاهی پرندگان
- ژیاردیا دئودنالیس در پستانداران
- ژیاردیا لامبلیا (اینتستینالیس) در انسان
چرخه زندگی و تکثیر
انگل به روال پدیده ،Excystmentبه محض ورود به معده میزبان تبدیل به تروفوزوئیت‌های سریع و فعالی میشود که به روش دوتایی طولی تقسیم شده ،ابتدا هسته‌ها و سپس صفحه مکنده و دیگر اندامکها تقسیم می‌شوند و به دنبال تقسیم سیتوپلاسم ،دو تروفوزوئیت دختر به وجود می‌آیند که در محل اثنی‌عشر مستقر شده و در موقعیت‌های مختلف به همراه مدفوع دفع می‌شوند.
این انگل تک میزبانه ( (Monoxenousاست و احتیاجی به میزبان واسط ندارد.
بیماری زایی
ایجاد اختلال در هضم و جذب چزبی ها و ویتامنی های محلول در چربی ها همراه با تخریب و فرسایش مخاط روده باریک همراه با آتروفی، کوتاه و ضخیم شدن پرز های ویلی روده.
عوامل موثر در بیماریزایی ژیاردیا:
- کاهش اسیدیته معده
- اختلالات ایمنی ذاتی یا اکتسابی به ویژه کاهش IgA ترشحی در روده(نقش محافظتی مخاط روده)
- تعداد کیست خورده شده
- آنهایی که گروه خونی Aدارند مستعدتر برای ژیاردیازیس هستند.(تشابه آنتی ژنیک و مکانیسم فرار از سیستم ایمنی)
علائم بیماریزایی ژیاردوز
دسته اول: در ۵۰درصد افراد غیر بیماری زا است و عفونت خودبخود محدود شونده است.
دسته دوم: بروز علائم تیپیک بیماری
- عفونت خفیف: درد شکم، بی اشتهایی، تهوع، اسهال
- عفونت حاد: اسهال چرب(استئاتوره) بدون خون
- عفونت مزمن: سندروم سوء جذب، کاهش وزن
ژیاردیا به دو صورت در جذب چربی‌ها اختلال ایجاد میکند:
1) مکانیکی
تکیاخته وارد کیسه صفرا شده و باعث انسداد مجاری صفراوی و در نتیجه اختلال در جذب چربی‌ها به علت چسبندگی ژیاردیا به پرزهای روده ( ،(Villiآتروفی پرزهای روده دیده میشود که در این صورت پرزها کوتاه و ضخیم می‌شوند.
2) بیوشیمیایی
در عفونت ژیاردیایی ،گفته میشود که رشد باکتریها در ژئوژنوم افزایش می‌یابد و این باکتریها و یا ژیاردیاها به دکونژوگاسیون املاح صفراوی پرداخته و باعث استئاتوره می‌شوند.
اپیدمیولوژی ژیاردیا
تشخیص
🔷 آزمایش مدفوع
در آزمایش مدفوع جهت بررسی ژیاردیا باید 5-7 نوبت نمونه به آزمایشگاه فرستاده شود.
کیست در مدفوع قوام دار و تروفوزوئیت و کیست در مدفوع اسهالی دیده میشود.
توجهممکن است کیست ژیاردیا در آزمایش با کیلوماستیکس مسنیلی و تروفوزوئیت ژیاردیا در آزمایش مدفوع با تریکوموناس هومینیس اشتباه شود.
🔷 تست نخ (انتروتست)
در حالت مزمن از این تست استفاده میکنیم که نمونه را با این روش از محل دوازدهه میگیرند.
🔷 روش‌های سرولوژی
تعیین Abدر سرم کمک کننده نیست اما آزمایش ایمنوفلورسانس درنمونه مدفوع ارزشمند است.
Agهای ژیاردیا در نمونه مدفوع – ایمنوکروماتوگرافی
🔷 کشت
برای موارد تحقیقاتی در محیط کشت به شکل بیهوازی رشد میکند مثل محیط )(Hank
🔷روش‌های مولکولی
بهترین محل بیوپسی روده محل اتصال دئودنوم به ژئوژنوم میباشد.
آزمایشات محتویات دئودنوم به منظور مشاهده تروفوزوئیت ژیاردیا صورت میگیرد.
درمان
داروی انتخابی مترونیدازول و تینیدازول است.
معمولا درمان ژیاردیوز موفقیت آمیز است اما گاهی 1-2دوره تکرار درمان ضرورت می‌یابد.
پیشگیری از ابتلا به ژیاردیا
- وسایل و لوازم بیمار از بقیه اعضای خانواده جدا شود.
- شستن دست ها بعد از استفاده از سرویس بهداشتی
- آب آلوده ننوشند و هر آبی را مصرف نکنند.
منبع:
https://www.cdc.gov/parasites/giardia/index.html
