انتاموبا هیستولیتیکا؛ مرفولوژی، چرخه زندگی و درمان
آمیب انتاموبا هیستولتیکا از تک یاخته های رودهای است که پاتوژن انسانی محسوب میشود و می تواند باعث ایجاد بیماری آمیبیازیس شود.
مطالب مورد بررسی در این مطلب:
- مورفولوژی و فیزیولوژی تک‌یاخته
- طبقه بندی
- چرخه زندگی و تکثیر
- بیماریزایی
- تشخیص
- درمان
- پیشگیری
مورفولوژی و فیزیولوژی تک یاخته
انتاموبا هیستولتیکا در سیر تکاملی خود دارای چهار فرم تروفوزوئیت، پریکیست، کیست و متاکیست می‌باشد و به این دلیل به آن پلی‌مورف می‌گویند.
فرم تروفوزوئیت:
فرم تروفوزوئیت شکل فعال و بیماریزای انگل است که تولید مثل می‌کند و می تواند باعث بیماری زایی شود. فرم تروفوزوئیت (از نظر شکل) دارای دو قسمت اکتوپلاسم و آندوپلاسم است.
یکی از خصوصیات مهم فرم تروفوزئیت، ساختمان پای کاذبی است که ایجاد می شود.فرم تروفوزوئیت اصولا به دلیل داشتن ساختمان پای کاذب قادر به صید غذا و حرکت جهتدار می‌باشد.
تروفوزوئیت انتاموبا هیستولتیکا دارای یک هسته با کاریوزوم مرکزی می‌باشد. اندازه هسته در تروفوزوئیت‌های تازه تقسیم، کوچک و در تروفوزوئیت‌های رشد کرده، بزرگتر می‌باشد.
✔ تقسیم در آنها به شکل دوتایی ساده، مثل باکتری ها صورت میگیرد.
در گذشته تروفوزوئیت را به دو دسته تقسیم میکردند:
- فرم ماگنا(بزرگ): پاتوژن و قابلیت بلع گلبول های قرمز را داشته که به آن هماتوفاژ می‌گویند.
- فرم مینوتا(کوچک): بیشتر در انتقال بین افراد نقش دارد و غیربیماری زا است.
فرم کیست:
کیست معمولا موقعی تشکیل میشود که شرایط محیط برای رشد آمیب دشوار است و در واقع کیست فرم مقاوم و انتقالی آمیب می‌باشد. کیست هیستولیتیکا در برابر سرما و برودت مقاومت و پایداری بیشتری دارد.
در سیتوپلاسم کیست انتومبا هیستولیتیکا،واکوئل های گلیکوژنی (به عنوان ذخیره غذایی) و کروماتوئیدال بادی وجود دارد. وجود کروماتوئید بادی میله ای شکل در کیست نارس در هیستولتیکا به تشخیص آن کمک می‌کند و ترکیب اصلی کروماتوئیدال بادی از ریبونوکلئیک اسید است.
✔ انتاموبا هیستولیتیکا در شرایط بی‌هوازی که فشار اکسیژن کم باشد خیلی خوب رشد می‌کند مثله روده بزرگ.
طبقه بندی
| Kingdom: | Protista |
|---|---|
| Subkingdom: | protozoa |
| Phylum: | sarcomastigophora |
| Subphylum: | sarcodina |
| Class: | lobosea |
| Order: | amoebida |
| Family: | endamoebidae |
چرخه زندگی و تکثیر
محل قرار گرفتن تروفوزوئیت انتاموبا هیستولتیکادر دیواره و مجرای کولون به ویژه خم سیگموئید و نواحی سکوم می‌باشد.
بیماری زایی
بیماریزایی این آمیب در انسان به دو شکل:
- فرم رودهای
- فرم خارج رودهای
فرم روده ای:
آمیب به پوشش روده تهاجم می‌کند و در ابتدا ایجاد زخم فلاسکی شکل (قمقمه‌ای شکل) می‌نماید که شبیه کوه آتشفشان هستند.
اگر بیماری گسترش یابد می تواند مویرگ های را درگیر کند و با درگیری مویرگ های خونریزی بوجود می‌آید و در اینجا آمیب خونخواری می‌کند که آمیب در این مرحله گلبول های قرمز خون را میخورد و به شکل هماتوفاژ در می‌آید.
علائم بیماری شامل:
دل پیچه، تب خفیفی به همراه اسهال مخاطی و همراه با خون (دیسانتری) – دهیدراتاسیون (اختلال آب و الکترولیت) – کرامپ شکمی – نفخ – تهوع – انسداد روده – ضایعات مخاط روده – وجود گلبول های سفید در مدفوع – شوک و اغما
عوارض بیماری:
آپاندیسیت ✔
✔ آمبوما (اسکار به جا مانده از زخم روده) ظاهری شبیه پولیپ روده دارد و با سرطان کولون اشتباه میشود.
✔ کشنده ترین شکل آمیبیازیس رودهای به حالت پریتونیت (التهاب پریتوان یا صفاق) است.
نکته:در آمیبیازیس روده ای بیشتر عوارض در قسمت سکوم و خم سیگموئید دیده میشود.
با پیشرفت ضایعات نسجی در روده، از راه سیستم باب وارد جریان خون شده و اولین عضوی که درگیر می‌سازد کبد است
فرم غیرروده ای:
اگر بیماری شدت پیدا کند در روده می تواند سوراخ ایجاد کن و به دنبال سوراخ شدن روده یا ورود به جریان خون آمیب وارد احشا میشود و ایجاد آبسه می‌کند. 70درصد آبسه ها در کبد ایجاد می شود.
آبسه‌های کبدی با درد در ناحیه راست شکم ،تب و حتی اختلال در آنزیم های کبدی ،هپاتومگالی ،ضعف و لاغری همراه است. آبسه کبدی میتواند منشا درگیری بافت‌های دیگر از جمله ریه نیز باشد.
آبسه‌های ریوی در اثر پاره شدن منجر به پنومونی آمیبی میشود در خلط این بیماران فرم تروفوزوئیت انگل دیده میشود.
آبسه های کبدی شایع ترین شکل آمیبیاز خارج روده ای است که در گروه سنی 20 -50 سال شایع تر است و در مردان شایع تر از زنان است.
آمیبیاز مغزی شدیدترین شکل این بیماری است و بسیار نادر است.
آمیبیاز جلدی در اثر زخم های عمیق با لبه های برجسته ایجاد می شود زخم های مختلف در اطراف مقعد.
آمیبیاز تناسلی که باعث ایجاد زخم های گسترده در ناحیه تناسلی-ادراری مردان و زنان میشود.
تشخیص
1)نمونه گیری و رنگ آمیزی
برای تشخیص انتاموبا هیستولیتیکا در گام اول از مدفوع فرد نمونه گیری انجام میشود و اسمیر تهیه می‌کنیم.
2)روشهای سرولوژی
- ELISA
- IHA
- IFA
3)روش های مولکولی
- LAMP
- PCR
روش های مولکولی کمتر استفاده می شود و دقت بسیار بالایی دارند.
تشخیص آمیبیازیس رودهای
- آزمایش مستقیم مدفوع و رنگ آمیزی تریکروم و هماتوکسیلین آهن
- سیگموئیدوسکوپی از بافت آسیب
تشخیص افتراقی انتاموبا هیستولتیکا از انتاموبا دیسپار
این دو اتاموبا بسیار شبیه هم دیگر هستند و تشخیص با روش های کلاسیک بسیار دشوار است و معمولا گزارشی که در آزمایشگاه به پزشک داده می شود، انتاموبا هیستولتیکا / انتاموبا دیسپار می باشد و پزشک با توجه به علائم بیماری میتواند تشخیص بدهد اما اگر چانچه برای مطالعات تحقیقاتی و درخواست پزشک نیاز به بررسی دقیقتر باشد می توان از روش های زیر بهره گرفت.
- روشهای آنزیمی
- روشهای مولکولی
- آنتی بادی های منوکلونال
تشخیص آمیبیازیس خارج روده ای
روش اصلی: سرولوژی
- ELISA
- IHA
- IFA
سونوگرافی
معمولا برای بررسی روند پیشرفت درمان و بیماری استفاده میشود.
درمان
داروهای موثر بر آمیبیازیس رودهای
✔داروهای انتخابی برای درمان آمیبیازیس رودهای بدون علامت یعنی افرادی که فقط کیست دفع می‌کنند دیلوکسانید فروات (فورامید) است. داروی دیگر موثر در فاز رودهای، دییدوهیدروکسیکین و همچنین یدوکینول است که بر هر دو فرم کیست و تروفوزوئیت موثر است.
داروهای موثر بر آمیبیازیس خارج رودهای
✔امتین و مشتقات آن مانند امتین هیدروکلراید (این دارو اثرات قلبی و تنگی نفس دارد.) امتین از سنتز پروتئین‌ها در انگل جلوگیری می کند.
✔داروی کلروکین که داروی ضد مالاریا است بر فرم خارج رودهای آمیبیازیس موثر است.
داروی موثر بر هر دو فرم آمیبیازیس
✔ مترونیدازول و مشتقات ایمیدازول /احتمال سرطانزا بودن
پیشگیری
- • بهداشت محیط زیست
- • سالم بودن مخازن آب و مواد غذایی
- • کشف مخازن عفونت (ناقلین سالم) و درمان آنها
- • آموزش بهداشت در سطح وسیع
- • عدم استفاده از کود انسانی
منبع:
https://www.cdc.gov/dpdx/amebiasis/index.html
اشتراک گذاری پست:
اشتراک گذاری در facebook
اشتراک گذاری در linkedin
اشتراک گذاری در twitter
اشتراک گذاری در email
عضویت در خبرنامه
اولین نفری باشید که اخبار و مقالات تخصصی را دریافت می‌کند
