روش شمارش تعداد باکتری

برای شمارش باکتری‌ها، گاهی تعداد سلول های زنده و مرده را در نظر می‌گیرند که این روش، شمارش کلی (Total count) نام دارد،
و گاهی تنها تعداد سلول های زنده را در نظر می گیرند که این روش، شمارش باکتری های زنده (Viable count) نام دارد.

1. شمارش کلی تعداد باکتری‌ها

• شمارش با لام هلبر

یکی از روش‌های شمارش کلی استفاده از محفظه‌های مخصوص شمارش می‌باشد که یکی از آن‌ها لام هلبر (Helber slide) نام دارد. بر روی این لام محفظه‌ای وجود دارد که عمق آن 0/02 میلی‌متر است و این محفظه از تعداد زیادی مربع کوچک تشکیل شده است و مساحت هر مربع 0/0025 میلی‌مترمربع است. حجم معینی از سوسپانسیون باکتری(1) در محفظه شمارش قرار داده و تعداد آنها را زیر میکروسکوپ می‌شمارند.

توضیح(1): زمانیکه باکتری‌ها در یک محیط مایع قرار داشته باشند از اصطلاح سوسپانسیون استفاده می‌شود.

نکته: سوسپانسیون‌هایی که کمتر از 10 میلیون باکتری در هر میلی لیتر دارند را نمی‌توان با این روش شمارش نمود.

• شمارش با کاغذ صافی

در مواردی که تعداد باکتری‌ها کم است، حجم معینی از مایع محتوی باکتری را از روی فیلتر کاغذی عبور می دهند که باکتری‌ها در سطح فیلتر متراکم می‌گردند. سپس سطح فیلتر را رنگ کرده و تعداد باکتری‌ها زیر میکروسکوپ معین می‌نمایند.

• کدورت سنجی با بکارگیری اسپکتروفتومتر

در این روش پس از کدورت سنجی، تعداد باکتری را با استفاده از منحنی استاندارد بدست می‌آورند. در اینجا منحنی استاندارد به صورت تعداد باکتری‌‎ها بر حسب کدورت تنظیم شده است.

• دستگاه کولتر کانتر (Coulter counter)

این دستگاه یک شمارشگر الکترونیکی است. دو محفظه دارد که توسط یک جداره از جنس مواد عایق از هم جدا شده‌اند. این جداره دارای مجرایی است که قطر آن تقریبا به اندازه سلول است.

هر محفظه دارای یک الکترود است. نمونه را دریک محفظه می‌ریزند و سپس تحت نیروی فشار به سوی محفطه دیگر می‌رانند و سوسپانسیون از مجرا می‌گذرد.

هر سلول باکتری که از مجرا می‌گذرد، به طور لحظه‌ای جریان الکتریکی را کاهش می‌دهد و این تغییر جریان الکتریکی به صورت یک پالس ثبت می گردد.

2. شمارش باکتری‌های زنده

• شمارش با لام هلبر

یکی از روش‌ها استفاده از لام هلبر است اما باکتری‌های نمونه با رنگ‌های حیاتی رنگ آمیزی شده‌اند تا تنها باکتری های زنده شمارش شوند.

• روش شمارش پلیت(Plate count)

تعریف کلنی: توده حاصل از تکثیر باکتری که به قدری بزرگ شود که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده باشد.

به طور کلی اساس این روش این است که مقدار مشخصی از سوسپانسیون باکتری را در یک محیط جامد کشت می‌دهند. غالبا هر باکتری بعد از رشد، یک کلنی تشکیل می دهد؛ بنابراین با شمارش کلنی‌ها، در واقع تعداد باکتری در سوسپانسیون بدست می‌آید.

گاهی به جای یک عدد باکتری، چند عدد باکتری که کنار هم هستند یک کلنی را تشکیل می‌دهند (مانند استرپتو کوک ها). بنابراین برای بیان تعداد باکتری، از اصطلاح cfuاستفاده می شود.
cfu: colony forming unit (واحد تشکیل دهنده کلنی)